|
Futoma jest wsią rolniczą. Położona przepięknie nad rzeczką Ryjakiem: od jej źródeł aż do ujścia,
do rzeki płynącej z Piątkowej. Cała wieś tworzy bardzo malowniczy krajobraz, tym bardziej,
że jest otoczona łagodnymi wzniesieniami, sięgającymi do około 350-450 m n.p.m.,
z Ryjakiem płynącym w stronę Błażowej. Wszystkie wzgórza mają swoje nazwy.
Wieś ma własne tradycje, zwyczaje, obrzędy i własną kulturę, tworzy swoisty mikroregion.
Wieś liczy około 800 numerów, ale liczba stale ulegała i ulega zmianom.
Jest ona podzielona na charakterystyczne rejony, w zależności zarówno od powstania,
jak również od formowania się jej społeczności w różnych okresach historycznych.
I tak wzdłuż rzeki są cztery miejsca po kilka domów, nazwane Budami.
Piąte to Księże Budy położone w okolicy kościoła. Na zewnątrz Bud, wzdłuż całej wsi ciągną się Połacie,
które przyjęły nazwy od nazwisk najstarszych mieszkańców. W ten sposób mamy np. Drewniakówkę, Kustrówkę,
Leśniakówkę, Świstówkę. Na obu końcach wsi są Role. Wieś zamykają przy źródłach Karpaty, Łazik i Czerwona,
przy ujściu Łęg i Mitów. Trzeba dodać, że wieś jest jednolita, zarówno pod względem wyznaniowym, jak i narodowościowym:
katolicka i polska.
Futoma położona jest prawie w centrum historycznych najważniejszych szlaków na terenie środkowo-południowej Małopolski.
Od wschodu prowadził szlak ze Lwowa przez Przemyśl do Sanoka i dalej przez Przełęcz Dukielską na Węgry. Od północy- ze Lwowa
przez Przemyśl, Rzeszów do Krakowa i dalej na Śląsk i Morawy. Z zachodu- z Krakowa przez Tarnów i Rzeszów do Sanoka,
albo przez Stary Sącz do Sanoka i dalej na Węgry. Zwłaszcza niedaleko przebiegający szlak wędrowny na południe (na Węgry)
stwarzał w przeszłości możliwość porozumiewania się i wymiany handlowej. Wobec tego, że tereny te tworzyły rodzaj enklawy
czy też wyspy, o której wszelkie wędrówki ludów z północy na południe czy z zachodu na wschód w pierwszym tysiącleciu
(jak również późniejsze migracje) musiały się ocierać, lub przez nią przechodzić, obecnie jest niemożliwe ustalenie
początków wsi i losów jej pierwotnych mieszkańców. Najprawdopodobniej pierwsze osady były już w okresie neolitu,
tj. około 2 tyś. lat przed Chrystusem. Świadczą o tym różne znaleziska. Na przykład tuż po pierwszej wojnie światowej,
na terenie Krygowstówki, podczas porządkowania terenu po osunięciu się ziemi, znaleziono kilka grobów, a raczej urn grobowych.
Ponieważ był to okres powojenny, a środowisko mało się tym interesowało, wszystko zostało zagubione i zapomniane.
Pozostały tylko ustne przekazy. Na skutek osuwania się ziemi do rzeki woda zabrała glinę, a w rzece zatrzymały się rzecz cięższe.
W ostatnich latach znaleziono przedmioty używane przez pierwotnych mieszkańców, jak toporki krzemienie i noże.
Niestety, to również zmarnowano, bez dokładniejszego i fachowego zbadania. Wszystko to świadczy o bardzo wczesnej osadzie.
Bez dokładniejszych analiz nie można jednak stwierdzić, ilu było mieszkańców, skąd przyszli, dokąd wywędrowali, jak mieszkali,
czym się zajmowali. Najprawdopodobniejsza byłaby hipoteza, że jakaś jedna rodzina podczas swoich wędrówek bądź oderwała się
od grupy, bądź też zagubiła się w lasach i tu znalazła odpowiedni teren. Osiedliła się, zamieszkała w szałasach lub w ziemiankach,
ponieważ do tego czasu nie znaleziono jakichkolwiek śladów trwałego budownictwa. Pierwsi mieszkańcy Futomy zajmowali się
najprawdopodobniej myślistwem i zbieractwem, w późniejszym okresie rybołówstwem, o czym świadczą pozostałości budowlanych tam.
Nie ma żadnych śladów świadczących o wczesnej uprawie zbóż. Dopiero w późniejszym okresie stosowano prymitywną uprawę roli.
Potwierdza to niejednolite nawarstwianie się gleby, noszące ślady jej użytkowania.
Przybysze, którzy osiedlili się na stałe,
zajęli się przede wszystkim smolarstwem, tj. produkcją smoły (może do smarów wozów), węgla drzewnego, dziegciu itp.
Ze względu na duże lasy i odpowiedni teren smolarnie zostały rozbudowane na dużą skalę. Przetrwały one do połowy XVI wieku.
Produkty te zbywano nie tylko na miejscu, ale rozwożono w odległe tereny, zwłaszcza na wschód. W drodze powrotnej przywożono
sól z samborskich warzonek.
O historii Futomy w pełnym znaczeniu możemy mówić dopiero od czasów Kazimierza Wielkiego i jej lokacji,
kiedy uzyskała pewne prawa i nałożono na nią obowiązki prawne. Z tego też okresu przechowało się najwięcej przekazów ustnych
i podań. Za panowania ostatnich Piastów, Futoma znalazła się w obrębie ziemi przemyskiej. Rozpoczął się ruch ludności na wschód,
nowe osadnictwo, nowe podziały i nadania, dlatego też Futoma znalazła się w dobrach właścicieli Bachórza i Dynowa.
Miało to pewien wpływ zarówno na późniejszą historię jak i nazwę. Na skutek zwiększonego osadnictwa i rozrostu,
wieś otrzymała lokację na prawie magdeburskim i przyjęła do dziś utrzymaną nazwę Futoma. Ze względu na brak aktu lokacyjnego,
dokładnej daty nie sposób podać, ale nastąpiło to prawdopodobnie około 1310-1330 roku, czyli za panowania króla
Władysława Łokietka. Z racji swojego położenia geograficznego Futoma była wplątywana w wojenne poczynania począwszy od najazdów
Tatarów aż po II wojnę światową.
Futoma od początku swego powstania była typową wsią rolniczą, ale prawie samo wystarczalną.
Miała własnych cieśli, kowali, kołodziejów a nawet bednarzy, którzy swoje produkty wynosili lub wywozili na targ
do pobliskiego Dynowa, tkaniny zaś z lnu i konopi do Błażowej gdzie już w XIV wieku były początki przemysłu włókienniczego.
A więc z Błażowej mieszkańcy Futomy zaczęli przynosić za swoje wyroby gotowy grosz, z za zboże, surowce i zwierzęta rzeźne
przynosili przeważnie narzędzia rolnicze i domowe, nie produkowane na miejscu jak pługi, kosy, sierpy, noże, a także sól,
chociaż już jeździli po nią do żup solnych w Wieliczce. Były to tzw. wyprawy po sól. Wraz z upływem czasu we wsi
powstawały małe warsztaty pracy, które przynosiły ludności pewne korzyści, dzięki czemu bogaciła się i rozrastała.
Oświata do Futomy zaczęła przenikać razem z wędrującymi kaznodziejami, głoszącymi nowinki luterańskie,
później z braćmi polskimi arianami. Z czasem pojawili się wędrujący nauczyciele, którzy pozostawali na utrzymaniu gminy,
dworu albo plebani. Pierwsza szkoła w Futomie została wybudowana w 1888 roku. Po II wojnie światowej wybudowano w czynie
społecznym obecnie istniejący nowy murowany budynek szkolny. Wieś Futoma miała bardzo bogatą historię od powstania,
aż do czasów obecnych. We wsi Futoma znajduje się zabytkowy kościół p.w. Św. Walentego.
Słynie On jako lekarz od nieuleczalnych chorób. Starsi ludzie opowiadają, że wielu chorych modląc się przy tym obrazie
doznało cudownego uzdrowienia. Tradycje pielgrzymek odpustowych na .Św. Walentego przetrwały do dziś.
Stałym elementem krajobrazu Futomy stały się kapliczki i krzyże przydrożne. Niektóre mają już wiele lat i są zabytkami,
ale powstają też wciąż piękne nowe.
|
